Stanowisko Koalicji Lanckorońskiej skierowano do Wiceministra Rozwoju Regionalego Jerzego Kwiecińskiego.

Uważamy, że Program Operacyjny dość trafnie identyfikuje problemy, słabe strony, a z drugiej strony szanse rozwojowe Polski Wschodniej. Bardzo dobrze zaprogramowane zostało zwłaszcza działanie dotyczące transportu publicznego w miastach. Jesteśmy za tym aby pozostało dokładnie w takiej formie jak jest to zapisane w projekcie. Pozytywnie oceniamy także zidentyfikowanie turystyki czy ekologicznego rolnictwa jako szansy na rozwój i tworzenie miejsc pracy.

Niestety projekt posiada jedną, bardzo istotną wadę. W zakresie transportu zbiorowego przewidziano jedynie działania w transporcie miejskim. Nie przewidziano żadnych inwestycji w transport publiczny pozamiejski, w tym zwłaszcza kolejowy, chociaż przewidziano znaczne inwestycje w drogi wojewódzkie.

PO niezgodny z konstytucją

Taki kształt Programu Operacyjnego będzie niezgodny z konstytucyjną zasadą zrównoważonego rozwoju, polityką horyzontalną Unii Europejskiej dotyczącą ochrony środowiska, w tym zwłaszcza przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz unijną Białą Księgą dotyczącą transportu, która mówi o przerzucaniu transportu z dróg na koleje.

Należy wyrazić poważne wątpliwości czy skazanie istniejącej już infrastruktury kolejowej na degradację jest słuszne. W sytuacji obecnego i spodziewanego w przyszłości coraz większego zatłoczenia dróg, zwiększanie podaży infrastruktury transportowej wyłącznie przez rozbudowę dróg kołowych będzie bardzo kosztowne i nigdy nie nadąży za popytem. Bardziej racjonalne byłoby działanie zgodne z Białą Księgą dotyczącą Transportu UE, która przewiduje przerzucanie transportu z dróg na formy transportu bardziej przyjazne środowisku, w tym zwłaszcza na kolej. Transport kolejowy w porównaniu do kołowego, jest nie tylko dużo bardziej efektywny przestrzennie (zajętość terenu), ale także bardziej przyjazny środowisku i powoduje kilkukrotnie mniejsze koszty zewnętrzne (w tym leczenia ofiar wypadków, leczenia ofiar chorób motoryzacyjnych, rekompensowanie strat w środowisku naturalnym) na pasażera, czy tonę towaru. Koszty zewnętrzne w większości obciążają sferę finansów publicznych.

W przypadku Polski Wschodniej dodatkowym czynnikiem za inwestycjami w transport kolejowy jest fakt, że on już istnieje. Należy go tylko modernizować poprzez remonty linii kolejowych, dostosowanie do obecnych potrzeb pasażerów, zakup nowoczesnego taboru, w tym autobusów szynowych dwukrotnie tańszych w eksploatacji.

PO niezgodny z własną diagnozą

Brak działań nakierowanych na rewitalizację i rozwój transportu kolejowego wydaje się być niezgodny także z diagnozą rozpoczynającą tekst Programu operacyjnego, która stwierdza m.in:

W Polsce Wschodniej znajduje się 22,7% krajowej eksploatowanej sieci kolejowej. Na 100 km kw. przypada 4,6 km linii kolejowej, podczas gdy średnio w kraju wskaźnik ten wynosi 6,4. Mimo niskiej gęstości sieci kolejowej na tym obszarze w ciągu ostatnich 5 lat zamknięto 660 km linii. W tym przypadku także występuje pilna potrzeba modernizacji linii kolejowych, łączących główne ośrodki miejskie z Warszawą oraz prowadzących do przejść granicznych, a także rozważyć należy otwarcie zamkniętych linii dla ruchu lokalnego.

PO niezgodny z własną analizą SWOT

Również w analizie SWOT znajduje się stwierdzenie o złym stanie technicznym sieci zarówno drogowej, jak i kolejowej. Tymczasem w proponowanych działaniach nie znajduje się ani modernizacja linii kolejowych, ani przywracanie zamkniętych linii lokalnych.

Propozycje

Zdaniem Koalicji inwestycje w zakresie linii kolejowych oraz taboru są niezwykle potrzebne dla rozwoju Polski wschodniej. Dlatego też proponujemy stworzenie osobnego priorytetu poświęconego transportowi kolejowemu, albo rozszerzenie priorytetu III o działania w zakresie kolei.

Oto przykładowe działania, jakie powinny być finansowane z Programu Operacyjnego, obrazujące znaczenie projektów kolejowych dla rozwoju Polski wschodniej:

1. Modernizacja linii kolejowych łączących miasta submetropolitalne z Warszawą, przede wszystkim Lublin i Rzeszów (odcinki Rzeszów - Stalowa Wola, Stalowa Wola - Rzeczyca, Stalowa Wola - Skarżysko Kamienna), a także Olsztyn (odcinek Działdowo - Olsztyn)

2. Modernizacja linii kolejowych łączących ośrodki regionalne Polski wschodniej: Rzeszów - Lublin - Siedlce - Białystok oraz ewentualnie: Łomża, Ostrołęka, Olsztyn.

W tym korytarzu planowana jest droga ekspresowa S-19. Brak połączeń kolejowych byłby sprzeczny z europejską Białą Księgą dotyczącą transportu, a także polityką zrównoważonego rozwoju. Tym bardziej, że istnieją linie kolejowe umożliwiające takie połączenie, tylko są one w bardzo złym stanie i w większości nie jest prowadzony ruch pasażerski. Wznowienie przewozów choćby tylko na odcinku Lubartów - Lublin miałoby duże znaczenie dla systemu transportowego aglomeracji Lubina.

3. Rewitalizacja połączeń kolejowych łączących ośrodki subregionalne ze stolicami regionów. Przykładem jest relacja Zamość - Lublin. Jest skandalem, że do tak dużego ośrodka, niegdyś wojewódzkiego, jakim jest Zamość, kursuje tylko jeden pociąg dziennie. Dla porównania w relacji tej kursuje ponad 40 autobusów PKS dziennie - po zatłoczonych drogach. Przykładem sensownego projektu mogłoby być zapewnienie bezpośredniego połączenia kolejowego Lublina z Zamościem, z odtworzeniem łącznicy omijającej stację przesiadkową w Zawadzie i budową przystanków w centrum Zamościa. Połączenie obsługiwałoby kilka sztuk szynobusów z częstotliwością co godzinę w szczycie i co dwie poza i w święta. Wskazane byłoby zagęszczenie kursów na odcinku Świdnik - Lublin dla uzyskania na tym odcinku taktu np. co 20 lub 30 minut.

4. Rewitalizacja połączeń kolejowych do ośrodków turystycznych i uzdrowiskowych, takich jak np. Frombork, Tolkmicko, Mrągowo, Mikołajki, Ruciane - Nida, Pisz, Gołdap, Augustów, Białowieża, Włodawa, Zwierzyniec, Susiec, Horyniec Zdrój, Ustrzyki Dolne, Łupków, Busko Zdrój. Turystyka jest jednym z sektorów przewidzianych do wsparcia w ramach programu. Jest to też jedna z istotnych szans rozwojowych Polski wschodniej. Tymczasem brak dostępności koleją jest istotnym czynnikiem ograniczającym popularność i rozwój miejscowości turystycznych. Przykładowo dla turysty z Niemiec, przyzwyczajonego do doskonałej komunikacji kolejowej, miejscowości poza siecią kolejową nie istnieją w jego świadomości.

Niezrównoważenie inwestycji transportowych dla Polski wschodniej jest tym większe, że w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko przewidziano dodatkowo ok. 1 mld Euro na osobny priorytet Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej. I w tym przypadku również najwyraźniej zapomniano o transporcie kolejowym.

Mamy nadzieję, że przychyli się Pan do naszego głosu i uda się zmodyfikować Program Operacyjny.