Do: Pani Elżbieta Bieńkowska, Minister Rozwoju Regionalnego.

Inwestycje kolejowe w projekcie PO Infrastruktura i Środowisko

Szanowna Pani Minister,

Z dużym zainteresowaniem obserwujemy kroki Ministerstwa Rozwoju Regionalnego dotyczące planów inwestycyjnych z zakresu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Plany prowadzonego przez Panią resortu, weryfikacji inwestycji pod kątem wyboru tych zadań, które mają szansę na szybką realizację, są zgodne z naszym punktem widzenia w zakresie postulowanych inwestycji kolejowych.

W przygotowanym przez nas raporcie Nr 4/2006 Analiza inwestycji kolejowych w projekcie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko i propozycje korekty (w załączeniu) zidentyfikowaliśmy podstawowe problemy dotyczące inwestycji zaplanowanych przez PKP PLK:

- niska efektywność,

- brak widocznej poprawy konkurencyjności komunikacji kolejowej w wyniku realizacji niektórych inwestycji,

- wybór inwestycji na liniach o dobrym stanie nawierzchni z prędkościami 120-160 km/h przy braku inwestycji na liniach o stanie niedostatecznym lub wręcz katastrofalnym,

- konieczność wykonania bardzo długotrwałych prac przygotowawczych (studia wykonalności, decyzje środowiskowe i lokalizacyjne), do których realizacji w terminie ani PKP, ani rynek kolejowy w Polsce nie jest wystarczająco gotowy logistycznie, kadrowo i finansowo;

- pominięcie w wykazie podstawowych korytarzy transportowych w kraju: Poznań - Trójmiasto, (Warszawa -) Łódź - Wrocław, Katowice - Łódź - Bydgoszcz.

- brak poprawy prędkości w wyniku realizacji programu dla znacznej liczby podstawowych relacji kraju, w tym relacji między aglomeracjami.

Raport był uważnie analizowany przez wiceministra Jerzego Kwiecińskiego i ostatnia wersja Wykazu Indykatywnego wprowadziła następujące zmiany zbieżne z postulatami Raportu:

- dodanie modernizacji odcinka Kraków - Katowice,

- dodanie dostosowania linii CMK do prędkości 250 km/h (lista rezerwowa),

- przesunięcie modernizacji linii CE20, odcinek Skierniewice - Łowicz na listę rezerwową,

- przesunięcie modernizacji linii E20, odcinek Siedlce - Terespol na listę rezerwową.

Nieefektywne inwestycje

Niestety nadal w wykazie indykatywnym znajduje się wiele inwestycji zdecydowanie nietrafionych i nieefektywnych, gdzie olbrzymim kosztem zamierza się modernizować linie znajdujące się obecnie w bardzo dobrym stanie, lub przewidujące modernizacje linii położonych w górzystej konfiguracji terenu (liczne łuki o małym promieniu ograniczające prędkość), co uniemożliwia osiągnięcie podniesienia prędkości mimo poniesienia znacznych nakładów.

Dodatkowo nasze obawy spotęgował artykuł rzecznika prasowego PKP PLK w Rynku Kolejowym Analizy i Raporty z października 2007r. z którego wynika, że większość linii nie zostanie zmodernizowana do 2012 roku. Dlatego też sugerujemy usunięcie z wykazu, ograniczenie lub zmianę zakresu następujących projektów:

- Poz. 58. Linia E65/CE65. Wykreślenie odcinka Bielsko Biała - Zwardoń. Odcinek w terenie górzystym bez możliwości podniesienia prędkości (oszczędność ok. 220 mln euro). W zamian proponujemy włączenie do projektu zadania z listy rezerwowej, poz. 99 - dostosowanie CMK do prędkości 250 km/h (koszt 685 mln euro).

- Poz. 59. Linia E59 Wrocław -Szczecin. Wykreślenie odcinka Poznań - Szczecin. Jest to obecnie odcinek o jednej z najwyższych w kraju prędkości handlowych, prędkości szlakowe 120-140 km/h bez żadnych ograniczeń punktowych. Proponujemy w zamian przeprowadzenie wymiany torów na wybranych odcinkach w ramach programu "wąskich gardeł". Oszczędność 880 mln euro.

- Poz. 60. Linia E20 Poznań - Warszawa i do granicy z Niemcami. Linia została zmodernizowana do prędkości 160 km/h w ramach prowadzonej przez lata sztandarowej inwestycji kolejowej w Polsce ze środków Phare i Ispa, dodatkowo prowadzone są prace w ramach programu wąskich gardeł w latach 2007-8. Proponowane "prace pozostałe" to głównie modernizacja stacji, na których pociągi i tak zwalniają, więc nie spowoduje to żadnego skrócenia czasu jazdy. Efekt jest niewspółmierny do olbrzymich kosztów. Docelowo ruch ekspresowy w tej relacji będzie i tak prowadzony wybudowaną od nowa linią wysokiej prędkości (do realizacji po 2013 r.). Oszczędność 527 mln euro.

- Poz. 61. Modernizacja linii E30 Zgorzelec - Wrocław - Katowice - Kraków i Rzeszów - Medyka. Proponujemy zamiast odcinka Rzeszów - Medyka modernizować odcinek Rzeszów - Kraków (Poz. 95 na liście rezerwowej). Odcinek Rzeszów - Kraków ma znacznie większe znaczenie dla ruchu pasażerskiego w kraju, gdyż łączy Podkarpacie z szeregiem największych aglomeracji, a nie z granicą wschodnią. Bez wpływu na koszt projektu.

- Poz. 62. Modernizacja linii Psary - Kraków. Proponujemy ograniczenie modernizacji do odcinka Psary - Tunel z przebudową stacji Tunel. Dalszy odcinek przebiega w terenie podgórskim bez możliwości podniesienia prędkości powyżej 100 km/h. Dodatkowo w latach 2007/8 na tym odcinku prowadzone są remonty przywracające prędkość projektową. Oszczędność ok. 130 mln euro.

- Poz. 63. Linia Warszawa - Kielce wraz z łącznicą na lotnisko Okęcie. Proponujemy wyłączenie z modernizacji odcinka Suchedniów - Kielce. Odcinek przebiega w terenie górzystym, bez możliwości podniesienia prędkości ponad obecne 90 km/h. Oszczędność ok. 150 mln euro.

Środki zaoszczędzone w wyniku powyższych cięć powinny zostać skierowane na szeroki program likwidacji wąskich gardeł, podobny do tego wykonywanego obecnie z Funduszu Spójności. Działania typu "wąskie gardła" charakteryzują się w porównaniu do pełnych modernizacji następującymi zaletami:

1. dla realizacji inwestycji w większości przypadków (z wyjątkiem budowy drugiego toru na linii jednotorowej) nie jest wymagana ścieżka prawna dla nowych inwestycji ze wszystkimi procedurami uzgodnień i pozwoleń, co znakomicie skraca proces inwestycyjny;

2. zadania obejmą linie magistralne o najgorszym stanie technicznym, gdzie wykonanie zadania skróci czas jazdy o 30-50%, a nie jedynie o ok. 10% jak przy obecnie planowanych pełnych modernizacjach na liniach w dobrym stanie (Warszawa - Poznań, Poznań - Szczecin)

3. koszt zadania polegającego na przywróceniu prędkości konstrukcyjnych na danym odcinku linii (do 120 km/h) wynosi ok. 2-5 mln zł/km trasy wobec ok. 19 mln zł/km jak w przypadku linii modernizowanych do 140-160 km/h (linia nr 17 Skierniewice - Łódź). Wynika to z faktu że całość środków przeznaczona jest na wymianę nawierzchni torowej co przynosi bezpośrednie skrócenie czasu jazdy, a nie na kosztowne systemy sterowania i automatyki kolejowej nie przynoszące żadnego efektu dla pasażera. W dodatku wymianie podlegałyby wyłącznie najbardziej zdegradowane odcinki linii kolejowych spośród najważniejszych w kraju, a nie także te znajdujące się w bardzo dobrym stanie - jak przy kompleksowej modernizacji.

4. zakres robót ograniczony jest do prac torowych, gdzie istnieje największy potencjał wykonawczy (brak potrzeby zapewnienia wykwalifikowanej kadry) i istnieje możliwość realizacji inwestycji na krótkich odcinkach w oparciu o firmy średniej wielkości, także spoza grupy PKP - na wzór ostatniej propozycji rządowej przyspieszenia budowy dróg;

5. czas realizacji wybranych zadań i uzyskanych efektów będzie mierzony w ramach jednego roku kalendarzowego, a nie wieloletnich programów inwestycyjnych przynoszących efekt w perspektywie wieloletniej;

6. możliwe jest objęcie programem większej części sieci kolejowej i uzyskanie wymiernego skrócenia czasu jazdy pociągów dalekobieżnych praktycznie we wszystkich podstawowych relacjach w kraju, czego nie zakłada obecny Wykaz indykatywny.

Wąskie gardła

Programami likwidacji wąskich gardeł powinny zostać w pierwszej kolejności objęte 3 linie magistralne w bardzo złym stanie, bardzo ważne dla sieci połączeń kolejowych w skali kraju, a całkowicie pominięte w planach PKP PLK. Są to:

1. Relacja Poznań - Trójmiasto - w ostatnich 5 latach czas jazdy w tej relacji wydłużył się o 90 minut. Proponujemy remonty na odcinku Inowrocław - Bydgoszcz - Tczew. (164 km, koszt ok. 150 - 200 mln euro).

2. Relacja Łódź - Toruń - Bydgoszcz - Trójmiasto. Proponujemy modernizację odcinka Toruń - Bydgoszcz do 160 km/h (w związku z projektem BiT-City, 51 km, koszt ok. 250 mln euro) oraz remont odcinka Kutno - Zgierz (obecny najkrótszy czas jazdy 57 km: 69 minut) wraz z budową drugiego toru na odcinku Ozorków - Łęczyca (lotna mijanka), koszt ok. 70 mln euro.

3. Relacja Szczecin - Trójmiasto - linia nadmorska (dostępność regionów turystycznych). Z naszych analiz wynika, że dobudowanie dwóch 20-kilometrowych odcinków drugiego toru (lotnych mijanek) w rejonie Koszalina (Koszalin - Białogard) i Słupska (kosztem ok. 20-25 mln euro) pozwoli przy właściwej organizacji ruchu osiągnąć skrócenie czasu jazdy aż o 20 minut przez zlikwidowanie oczekiwania pociągów na stacjach mijankowych.

Ponadto widzimy zasadność remontów następujących odcinków:

4. Opole - Fosowskie (31 km, jeden tor) i Częstochowa - Radomsko - Kamieńsk (54 km dwa tory), pozwalający na znaczne skrócenie czasu jazdy w relacji Wrocław - Warszawa. Koszt ok. 70 mln euro.

5. Łódź Kaliska - Zduńska Wola (43 km, koszt ok 40 mln euro).

6. Zielona Góra - Rudna Gwizdanów (odcinek Rudna - Wrocław remontowany w ramach "wąskich gardeł" w roku 2008). 76 km, koszt ok 75 mln euro.

7. Warszawa Wawer - Pilawa (42 km, koszt ok 40 mln euro) z budową drugiego toru na odc. Otwock - Pilawa (27 km, koszt ok 25 mln euro).

8. Wrocław Gł. - Wałbrzych Miasto (70 km, koszt ok 70 mln euro).

9. Łowicz - Kutno tor 1, zamiast modernizacji linii E20 Warszawa - Poznań (45 km, koszt ok 30 mln euro).

10. Poznań Gł. - Rokietnica - zamiast modernizacji linii Poznań - Szczecin (18 km, koszt ok 20 mln euro).

11. Poznań Strzeszyn - Oborniki (22 km, koszt ok 20 mln euro).

Podstawowa korzyść wprowadzenia takich zadań polega na uzyskaniu efektów w krótkim czasie bez dezorganizacji praktycznie całej podstawowej sieci kolejowej na najbliższe lata w wyniku toczących się latami skomplikowanych procesów inwestycyjnych. Dla przykładu objęcie programem wąskich gardeł dwóch krótkich odcinków Opole - Fosowskie (31 km, jeden tor) i Częstochowa - Radomsko - Kamieńsk (54 km dwa tory) przyniosłoby efekt skrócenia czasu jazdy na trasie Warszawa-Wrocław do poziomu poniżej 4 godzin, który mają zapewnić do 2012 r. dwa gigantyczne zadania inwestycyjne na liniach E20 i E59 obejmujące ponad 450 km linii, co do których realizacji w terminie możemy mieć spore wątpliwości. Obecnie remont 80 km linii E30 Wrocław - Opole trwa 8 lat i nawet przy zdynamizowaniu prac w przyszłości podobnej wielkości zadania będą realizowane w perspektywie 3-4 letniej.

Podsumowanie

Łącznie postulowane w niniejszym piśmie zmiany spowodowałyby oszczędności na kwotę 1907 mln zł i zwiększenie wydatków na kwotę ok. 1525-1680 mln zł (koszty na podstawie danych z kolejnych wersji Wykazu oraz szacunków porównawczych własnych).

Warto dodać, że planowane skrócenie czasu jazdy w wyniku modernizacji zaplanowanych w wykazie jest możliwe do osiągnięcia w inny sposób - przez zakup składów zespolonych. Dla przykładu szacowane w wyniku modernizacji E20 skrócenie czasu przejazdu odcinka Poznań - Warszawa do 2 godz. 20 minut, zostanie praktycznie i tak osiągnięte bez realizacji tego zadania - w wyniku prowadzonej modernizacji Poznańskiego Węzła Kolejowego i eliminacji wąskich gardeł oraz zastosowania składów zespolonych czas przejazdu będzie tylko nieznacznie dłuższy - na poziomie 2 godz. 30 minut. Dlatego obok programu wąskich gardeł zakup elektrycznego taboru o wysokich parametrach umożliwi znaczne skrócenie czasów przejazdu koleją w Polsce. Dlatego też pozostała kwota powinna zostać przeznaczona na zakupy taboru.

Reasumując - prosimy Panią Minister o  zmniejszenie zakresu lub usunięcie projektów w Wykazie tak, jak opisano powyżej, oraz o wpisanie nowych projektów typu "wąskie gardła" lub pozostawienie zaoszczędzonych środków poza Wykazem indykatywnym tak, aby były dostępne w trybie konkursowym.